Skład komputerowy (DTP) używany jest do tworzenia profesjonalnie wyglądających dokumentów, o wyższym poziomie komplikacji niż te wychodzące z edytorów tekstu. Umożliwia też stworzenie druków informacyjnych czy reklamowych. Pozwala na zachowanie kontroli nad całym procesem tworzenia dokumentu, szybką korektę, zmianę informacji, uaktualnienie. Jedynym problemem jest czas zapoznania się użytkownika z technikami komputerowego składu.
DTP to termin wprowadzony przez firmę Aldus i jej założyciela Paula Brainerda przy okazji opracowywania programu PageMaker dla komputerów Macintosh w roku 1985. Desktop Publishing powstał dzięki unikalnej kombinacji komputera Macintosh z jego graficznym interfejsem użytkownika, drukarki laserowej wyposażonej w język PostScript z firmy Adobe oraz PageMaker i kolejnych programów wykorzystujących podobną platformę sprzętową.
Dla świata komputerów IBM PC skład komputerowy zaczyna się w 1986 roku, wraz z wprowadzeniem programu Ventura Publisher 1.0. Jednak dopiero na przełomie lat osiemdziesiątych i dziewięćdziesiątych skład komputerowy może zacząć rozwijać się na IBM PC – pojawia się Microsoft Windows, drukarki laserowe z językami PCL i PostScript, pecetowe wersje największych programów do składu. Co więcej, profesjonalne programy graficzne, takie jak Adobe Photoshop, również pojawiają się na PC. Przygotowanie publikacji może być przeprowadzane zarówno na Macintosh jak i na komputerach IBM PC, a te ostatnie są tańsze i współpracują z większą ilością urządzeń.
Zaciera się nieco różnica między wysokiej klasy edytorami tekstu – jak Word for Windows, Ami Pro, Wordstar for Windows – a programami DTP. Wiele z klasycznych funkcji DTP, takich jak style tekstowe, druk w kolumnach, dołączanie elementów graficznych jest także ich udziałem.
Znane programy do składu to Quark XPress, Adobe Pagemaker, Corel Ventura, FrameMaker, a także nieco jeszcze amatorski Microsoft Publisher. Mniej znanym i dużo droższym systemem jest 3B2.
Program do składu pozwala wprowadzać do tekstu różne kroje pisma, wielkości liter, atrybuty takie jak pogrubienie czy pochylenie, podobnie jak edytory tekstu. Potrafi również operować kerningiem, przestrzenią pomiędzy parami liter oraz trackingiem – przestrzenia pomiędzy całą grupą liter. Tekst wpisywany jest w ramkach tekstowych, może być umieszczony pod dowolnym kątem. Grafika umieszczana jest w oddzielnych ramkach, można ja skalować, obracać, pozycjonować na stronie z dokładnością do ułamka milimetra. Programy te mają pewną liczbę narzędzi graficznych, generalnie jednak korzysta się w składzie z grafiki przygotowanej w programach graficznych. Program do składu pozwala na uzyskanie wyciągów barwnych CMYK, a także wyciągu koloru według standardów Pantone czy zdefiniowanego przez siebie.
Siłą programu do składu jest dobra współpraca z innymi programami, przez filtry importu formatów tekstowych, takich jak Microsoft Word i graficznych, plików TIF czy EPS. Dzięki temu może on łączyć materiał przygotowany w innych programach. Z reguły program DTP niewiele ma filtrów eksportowych, zwykle jest to kilka formatów tekstu, zapisywanie strony w postaci graficznej, w nowszych programach także zapis w postaci dokumentów HTML do publikacji w Internecie.
Podział
Programów zaliczanych do DTP nie jest mało; ciągle pojawiają się nowe, walcząc o swoje miejsce na rynku z uaktualnianymi wersjami potentatów. Podzielić je można na dwie klasy.
Pierwsza zawiera w sobie zaawansowane programy, bogate w różnorodne możliwości, o wysokiej cenie, niezbyt łatwe w nauce i w użyciu. Rynek PC był początkowo opanowany przez dwa programy z tej grupy: Aldus Page Maker i Ventura Publisher. Później dołączyły do nich Frame Maker i Quark XPress.
Druga klasa obejmuje prostsze a zarazem tańsze programy; często określana jest mianem budget class. Obejmuje programy o ograniczonych możliwościach, często trudne w obsłudze, dające gorszy wynik. Programy te mają z reguły mniejsze wymagania sprzętowe i niższą cenę. Należą do niej Deskpress, Page Plus, Microsoft Publisher, Express Publisher.
Co różni te dwie klasy? Pierwszą rzeczą jest oczywiście kontrola nad tekstem. Liczy się tu możliwość precyzyjnej kontroli typograficznej, ale także rzeczy tak specyficzne jak oblewanie przez tekst obszarów – regularnych i nieregularnych. Posiadają je tylko programy pierwszej klasy. Inaczej jest już ze stylami tekstowymi, znacznie upraszczającymi pracę z tekstem; niektóre z programów drugiej klasy posiadają tę możliwość.
Dla dłuższych publikacji potrzebne są możliwości łączenia rozdziałów – podstawowych jednostek składu – w grupy, zwane książkami, ze wspólnymi spisami treści i indeksami. To domena programów pierwszej klasy.
Innym pole wyraźnych różnic jest grafika. Możliwość umieszczania w publikacji rysunków różnych formatów, zarówno bitowych jak i wektorowych, to rzecz standardowa, ale niewiele programów pozwala na otrzymanie kolorów wysokiej klasy. Taki jest Quark XPress 3.1; pozwala na to Ventura Publisher 4.0 z dodatkowym zestawem programów i niezbyt u nas znany Advent 3B2. Pozostałe – Frame Maker 3.0 i Page Maker – mogą tworzyć wyciągi barwne. Separacja kolorów i możliwość tworzenia wyciągów barwnych jest cechą wyraźnie dzielącą pierwszą i drugą klasę składu, podobnie jak pierwszą i drugą klasę wektorowej grafiki komputerowej.
Systemy dla redakcji
Dużym redakcjom wydającym często ukazujące się publikacje, takie jak codzienne gazety, składające się często z wielu sekcji i dodatków tematycznych, nie wystarczają już pojedyncze stanowiska do składu, nawet połączone siecią komputerową, Instalują one systemy redakcyjne. System redakcyjny (editorial system) to połączenie programu do składu z bazą danych oraz całą gamą mniejszych narzędzi, często również z prostymi edytorami na których pracują dziennikarze. Cały proces tworzenia gazety odbywa się wewnątrz takiego systemu – planowanie numeru, dostęp do depesz agencji prasowych, pisanie artykułów, ich korekta, redakcja, wlewanie na łamy, dodawanie materiału ilustracyjnego i przygotowanie do druku. System taki współpracuje z systemem ogłoszeniowym (advertising system) i z systemem archiwalnym (text archive) redakcji, a nawet może tworzyć z nimi integralną całość. Ogłoszenia, zarówno ogłoszenia wymiarowe (na przykład całostronicowe reklamy) jak ogłoszenia drobne są wpisywane do bazy danych i automatycznie formatowane i rozmieszczane na stronach. Złożone numery gazety są – dzięki systemowi archiwalnemu – archiwizowane i artykuły z nich zapisywane w archiwum, dostępnym w sieci redakcji, na dyskach CD-ROM lub przez Internet. Zwykle odrębnym systemem jest archiwum fotograficzne (foto archive), zarządzające milionami zdjęć zrobionymi przez fotografów redakcji, a także zdjęciami otrzymywanymi z agencji prasowych.
Systemy redakcyjne używające Quark XPress jako programu do składu oferuje między innymi firma Quark, a także P.INK Press i inne.
TeX
Mówiąc o składzie komputerowym nie sposób nie wspomnieć o systemie do składu TeX, wykorzystywanym przede wszystkim na systemach unixowych, ale także w Windows. Jest to system pomyślany do składu technicznego, zawierającego wzory matematyczne.
Stworzony został przez Donalda Knutha; „TeX został wynaleziony dla tworzenia pięknych książek, a szczególnie książek które zawierają dużo matematyki”, stwierdził Knuth. Jest darmowym systemem; powstało wokół niego sporo oprogramowania, a informacje o nim i pomoc techniczną można szybko uzyskać przez Internet.